Η Ικαρία είναι η περιοχή της Ελλάδος όπου οι κάτοικοί της ξεχωρίζουν για τη μακροζωϊα τους. Μάλιστα το «φαινόμενο Ικαρία» έχει γίνει αντικείμενο πολλών μελετών από επιστήμονες που προσπαθούν να βρουν τα μυστικά στην καθημερινότητα των κατοίκων που τους εξασφαλίζουν αυτό το μοναδικό προνόμιο.
Μια πρόσφατη έρευνα είναι και αυτή που επιμελήθηκαν Χριστίνα Χρυσοχόου  Καρδιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ και ο Χριστόδουλος Στεφανάδης , Καθηγητής Καρδιολογίας.
Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής, αναδεικνύουν τους σημαντικούς παράγοντες που χαρίζουν στους κατοίκους της Ικαρίας όχι μόνον μακροζωία, αλλά και ευζωία.
Ο μέσος όρος ζωής στις αναπτυγμένες κοινωνίες έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 100 χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι, ότι το προσδόκιμο ζωής στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης έχει αυξηθεί από τα 49 έτη που ήταν το 1900 στα 81 έτη σήμερα. Η αύξηση  αυτή ήταν μεγαλύτερη από ότι είχε παρατηρηθεί κατά τα προηγούμενα 10.000 χρόνια. Αυτό έχει αποδοθεί στα σημαντικά επιτεύγματα της ιατρικής, της υγιεινής και στην βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών.

Μελετώντας όμως, τις καμπύλες επιβίωσης των κοινωνικά αναπτυγμένων πληθυσμών, παρατηρεί κανείς μια σταδιακή μείωση της πιθανότητας επιβίωσης μετά την ηλικία των 60 ετών, αλλά και μια σταθεροποίηση της ίδιας πιθανότητας μετά την ηλικία των 90 ετών. Αυτό αποτελεί μια ένδειξη ότι η διαδικασία της γήρανσης αποτελεί μια αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, ενώ  η πιθανότητα μακροβιότητας εξαρτάται από την ικανότητα επιδιόρθωσης των διαταραχών που προκαλούνται στο γενετικό του υλικό, γνωστό ως DNA. Καθώς όμως το γενετικό μας υλικό είναι προκαθορισμένο, η τροποποίηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων, αποτελεί το μόνο εργαλείο για την κατάκτηση “υγιούς γήρανσης”, ενώ φαίνεται ότι γονίδια που δρουν ευεργετικά στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, αποκτούν βλαπτική δράση εκφραζόμενα σε άλλα όργανα κατά την γήρανση. Τέτοιο παράδειγμα αποτελούν τα γονίδια που προάγουν την ασβέστωση των οστών που είναι ευεργετικό για την ανάπτυξη και κίνηση στην νεαρή και μέση ηλικία, αλλά φαίνεται να οδηγούν στην ασβεστοποιό αθηροσκλήρυνση του γήρατος. Έτσι οι νόσοι που συνοδεύουν το γήρας είναι και το τίμημα που πληρώνουμε για την μακροβιότητα.   

Γιατί σε μερικούς πληθυσμούς όμως, η γήρανση επιβραδύνεται; Αυτό το ερώτημα έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές καθώς έχουν, παγκοσμίως, εντοπιστεί περισσότερα από 1000 άτομα που επέζησαν μετά την ηλικία των 110 ετών, και οι οποίοι καταρρίπτουν τα μαθηματικά μοντέλα επιβίωσης, με τα οποία δεν υπάρχει επιβίωση μετά την ηλικία των 105 ετών. Φαίνεται ότι η πιθανότητα θανάτου μετά την ηλικία των 100 ετών σταθεροποιείται σε 50% κατά έτος, καθώς οι δυνάμεις φυσικής επιλογής υποστρέφουν. Η μακροβιότητα όμως είναι θεμιτό να συνδέεται και από καλή ποιότητα ζωής, η οποία εκφράζεται με την ικανότητα κίνησης ή αυτοεξυπηρέτησης, διατήρησης ψυχικής υγείας και κοινωνικότητας.  Η μελέτη πληθυσμών με αυξημένα ποσοστά μακρόβιων κατοίκων, θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν την αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων στην διαδικασία επιβίωσης των πληθυσμών.

Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, έδειξαν ότι η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία, τη Λόμα Λίντα του Μεξικό, την Νικόγια στην Κόστα Ρίκα και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων στον κόσμο, αναφερόμενες ως
“ Μπλε ζώνες”,  καθώς το ποσοστό του πληθυσμού που ζει πάνω από 90 χρόνια, είναι περίπου δεκαπλάσιο του μέσου Ευρωπαϊκού μέσου χρόνου ζωής , με παράλληλη διατήρηση καλής ποιότητας ζωής. Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν ότι οι κάτοικοι όλων των παραπάνω περιοχών εμφανίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά ζωής που συνοψίζονται σε κατανάλωση συνετής σε θερμίδες δίαιτας, πλούσιας σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, τοπικά αφεψήματα, ορεσίβια ζωή με καθημερινή φυσική δραστηριότητα και ενασχόληση σε αγροτικές εργασίες. Παράλληλα, χαλιναγώγηση ψυχικού στρες, με ανάπτυξη έντονων κοινωνικών δεσμών και διατήρηση ενεργού κοινωνικού ρόλου ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία. Ενώ έχουν καταγραφεί και γενετικές μεταλλάξεις που φαίνεται να σχετίζονται με την έκφραση ορμονών του φύλου, όπως την τεστοστερόνη, και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής στους άρρενες κατοίκους.  Χαρακτηριστικό είναι ότι στην Ικαρία η εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου καθυστερεί περίπου 8 έτη από την μέση ηλικία εμφάνισης στο γενικότερο Ελληνικό πληθυσμό, ενώ οι γεωφυσικές ιδιομορφίες της νήσου με τις ιαματικές πηγές και το γρανιτώδες προέλευσης υπέδαφος,  θέτουν ένα περαιτέρω πεδίο έρευνας.

Στα πλαίσια των παραπάνω επιδημιολογικών παρατηρήσεων, η 1η Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του ΕΚΠΑ, με επικεφαλής τον καθηγητή Χριστόδουλο Στεφανάδη, ξεκίνησε τα τελευταία 11 έτη την μελέτη “ ΙΚΑΡΙΑ” (IKARIA Study), μια μελέτη καταγραφής των κλινικών και παρακλινικών χαρακτηριστικών καθώς και των συνηθειών τρόπου ζωής των κατοίκων της Ικαρίας μέσης και προχωρημένης ηλικίας. Για το λόγο αυτό ομάδα εκπαιδευμένων ιατρών καρδιολόγων και παθολόγων επισκέπτονται τακτικά την Ικαρία προσφέροντας πλήρη παθολογική και καρδιολογική εξέταση, μελετώντας περισσότερες από 300 κλινικές, ψυχοκοινωνικές, διαιτητικές, περιβαλλοντικές και βιοχημικές παραμέτρους, για την αποτίμηση της κατάστασης υγείας των μόνιμων κατοίκων του νησιού.

Ο στόχος της μελέτης είναι να γίνει εφικτός ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο μπορούν οι συνήθειες του τρόπου ζωής να επηρεάσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυσμούς μεσηλίκων και ηλικιωμένων. Έτσι, θα αποκτήσουμε ένα εργαλείο για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής και να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικότερα τους υπάρχοντες πόρους περίθαλψης ιδιαίτερα στους κατοίκους απομονωμένων νησιωτικών περιοχών, όπως η Ικαρία.

Τα αποτελέσματα
Τα πρώτα πορίσματα της μελέτης που συμπεριέλαβε 673 ηλικιωμένα άτομα (μέσης ηλικίας 75 ετών , εκ των οποίων το 49% ήταν άνδρες) και 657 νεότερα (μέσης ηλικίας 54, 46% άνδρες), μόνιμους κατοίκους του νησιού, δείχνουν τα εξής:…………………………………